Það var í stóru fjölskylduboði núna nýlega að ég lenti aftarlega í hlaðborðsröðinni. Nóg var um veitingar en sama varð ekki sagt um stóla. Með kaffibollann í annarri hendi og kökudisk í hinni leit ég í kring um mig og sá loks eitt laust sæti.

 

Frænka mín, hátt á níræðisaldri fagnaði mér og þekkjandi hana vel bjó ég mig undir langa sögustund þar sem lítið mundi reyna á mín raddbönd. Það var eins gott að kökudiskurinn minn var ekki tómur !

 

En nú kom hún mér á óvart. \"

 

Baldur minn, segðu mér nú svolítið - þú ert svo fróður og fylgist svo vel með\". \"Á nú eggið að fara að kenna hænunni\" spurði ég, fullur hógværðar. “

 

Hvernig stendur á því, Baldur, að nú vilja þingmenn fara að selja áfengi í matvöruverslunum ?” “

Er þetta ekki bara eitt af því sem fylgir frelsinu ” spurði ég og sporðrenndi brauðtertubita. “ Áfengi er lögleg söluvara á Íslandi, rétt eins og brauð, sokkar, naglar og allt hitt sem við notum. Því skyldi það ekki mega fást í verslunum ? Sumir telja að áfengi megi markaðssetja þar eins og aðra vöru. Hvatinn að þessu, eins og flestum viðskiptum, er auðvitað hagnaðarvon\". “

 

En Baldur minn”, sagði frænka og dró nú upp bækling frá Lýðheilsustöð. Þessi bæklingur – sem er frá opinberri heilsustofnun – segir hreinlega að áfengi sé engin venjuleg verslunarvara á borð við sokka og gaddavír, eða hvað sem þú nú nefndir áðan. Hér segir bókstaflega að áfengi sé hættulegt. Það hefur sýnt sig erlendis að þar sem áfengissala hefur flust í matvöruverslanir hefur sala aukist, að ekki sé nú minnst á glæpi og umferðarslys.” “ Já, já”, sagði ég \"það er alveg rétt\" og bætti spekingslega við: “Frelsið er vandmeðfarið - því fylgja bæði réttindi og skyldur - a.m.k. siðferðislega.\" “

 

Sko”, sagði sú gamla sem hafði ekki enn snert við kaffibollanum sínum. “Hér segir líka að áfengið sé leið unga fólksins út í eiturlyfin og þaðan sé erfitt að snúa við. Ef Alþingi leyfir sölu á bjór og sakleysislegu léttvíni í matvöruverslunum, erum við þá ekki að ýta unglingunum út í drykkju og jafnvel fíkniefni – ég bara spyr” sagði frænka og teygði sig nú loksins í kaffið. “Þar fyrir utan er fullt af óvirkum alkóhólistum í landinu sem daglega heyja erfiða baráttu við áfengissýkina. Þeir, eða þau, gætu ekki lengur skotist út að kaupa í matinn án þessa að freistingunni miklu væri veifað framan í þá. Er það sanngjarnt ? Ekki liði mér – eða nokkurri annarri eiginkonu - vel að senda manninn minn út í búð – ef þannig stæði á.

 

Og sannaðu til: Svo koma \"kynningarnar\". Sakleysislegar tilkynningar svona rétt til að benda fólki á hvaða vín fari vel með þessum eða hinum matnum. Þá gæti nú farið að styttast í smakkið og tilboðin - þetta er jú bara matvara.\" ! Og þetta á að gera í matvöruverslunum þar sem tóbak má ekki einu sinni sjást ! Hvílíkur tvískinnungur !\" “

 

Mig langar til að segja þér sanna sögu”

sagði sú gamla, “sögu sem er ekki á margra vitorði.” Nú þekkti ég frænku ! “Eins og þú veist Baldur minn, vorum við systkinin mörg og ég elst. Líklega hefur það verið þessvegna sem ég varð fyrst til að sjá að ekki var allt í lagi á æskuheimilinu. Í stuttu máli sagt var faðir minn ofdrykkjumaður, eða alkóhólisti eins og það er kallað í dag.

 

Móðir okkar leyndi þessu svo við börnin þyrftum ekki að horfa upp á þetta, verða fyrir skapvonsku hans eða dragast inn í drykkjuskapinn. Hún kom honum fyrir í sér herbergi uppi á lofti - þegar þannig stóð á - og færði honum mat og annað svo hann væri ekki innan um okkur börnin. Í þessu hafði hún staðið á annan áratug þegar ég komst að því - tæplega tvítug – og hún var tilbúin að gera þetta áfram þar til yngsta barnið væri orðið nógu stálpað til að þola sannleikann.”

 

Frænka andvarpaði og vætti kverkarnar með hálf köldu kaffinu. Kökurnar sá hún ekki. Hugurinn var greinilega annarsstaðar. “

 

Hlutskipti móður okkar varð að annast stórt heimili, ala upp mörg börn og halda Bakkusi í fjarlægð.” Þetta gerði hún með sóma en á kostnað heilsu sinnar, hjónabands og hamingju.” “Og” hélt frænka áfram, “ einu sinni sagði mamma svolítið við mig sem ég aldrei gleymi : Ég vil heldur sjá á eftir börnum mínum í gröfina en í það víti sem áfengi er”.

 

Ég þagði. Ég taldi mig hafa þekkt þessa fjölskyldu vel en aldrei hafði mig órað fyrir þeim harmleik sem þarna hafði staðið í áratugi. “Skilurðu nú, Baldur, af hverju af hverju ég fæ sting í hjartað í hvert sinn sem áfengi nær meiri útbreiðslu og fótfestu á landinu okkar ?” “Og” hélt hún áfram, “heldurðu að ég sé ein um það ? Þúsundir kvenna og karla kvíða freistingunni. Þúsundir foreldra sem þegar hafa áhyggjur af unglingunum sínum fá líka sting í hjartað þegar þau sjá hvernig á að auka gróða áfengissalanna með því stækka neytendahópinn, gefa unglingunum sakleysislegri mynd af áfengi og hjálpa þeim yfir þröskuldinn sem skilur þau frá ofdrykkju og eiturlyfjafíkn ?”

 

Berum við ekki öll ábyrgð á bræðrum okkar og systrum ?” – bætti frænka við. “Eigum við ekki að hafa velferð hvers annars að leiðarljósi ? Hvar er ábyrgð þingmanna, Baldur, hvar er landlæknir og hvar eru raddir þeirra þúsunda sem gætu látið heyra í sér; talað við þingmennina, skrifað í blöðin, hringt í fréttastofur, sett undirskriftalista á hverja bensínstöð eða skrifað vefsíðum eins og þinni. Því yrði ábyggilega komið á framfæri við rétta aðila. Það er líklega það eina sem gæti dugað.” Það glitraði á tár í reiðum augum þessarar níræðu konu sem fann svo sárt til vanmáttar síns. Tár umhyggju og sársauka. “

 

Jæja, Baldur minn\" sagði frænka og teygði sig í stafinn sinn. Þá ætla ég að fara að kveðja. Þakka þér fyrir að hlusta á mig og vertu ævinlega blessaður\".

 

Ritari er fv. forstjóri og forsetaframbjóðandi 2004

baldur@landsmenn.is